Tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, noszącej później tytuł Mazurek Dąbrowskiego lub Jeszcze Polska nie zginęła powstał między 16 a 19 lipca 1797 roku w miejscowości Reggio nell'Emilia (niedaleko Bolonii), w ówczesnej Republice Lombardzkiej (Włochy). Napisał go Józef Rufin Wybicki - herbu Rogala, potomek rodu osiadłego w XVI w. na Pomorzu.
Faksymile Pieśni Legionów Polskich we Włoszech
- zobacz dokument PDF >>>
On sam urodził się 29 września 1747 roku w Będominie. Był poetą, dramatopisarzem, kompozytorem, prawnikiem, dyplomatą i działaczem politycznym, uczestnikiem konfederacji barskiej i powstania kościuszkowskiego.
Dworek, w którym urodził się Józef Wybicki,
dzisiaj Muzeum Hymnu Narodowego.
W lipcu 1947 roku Józef Wybicki przyjechał do Lombardii jako współorganizator Legionów Polskich generała Jana Henryka Dąbrowskiego, powstających przy armii francuskiej Napoleona Bonaparte. Pieśń została napisana przez Wybickiego dla uświetnienia uroczystości pożegnania odchodzących z Reggio legionistów i tu została odśpiewana po raz pierwszy.
Szybko zdobyła popularność i - jako Mazurek Dąbrowskiego - towarzyszyła Polakom we wszystkich bitwach kampanii napoleońskiej, a także w 1806 roku, kiedy to Dąbrowski w aurze zwycięscy znalazł się w Wielkopolsce. Tu mieszkała Basia (Barbara Chłapowska), która rok później zastała żoną generała.
W połowie XIX wieku Mazurek Dąbrowskiego wszedł w nowy niejako okres swoich dziejów, stał się pierwowzorem wielu późniejszych hymnów, m.in. Serbów, Czechów, Łużyczan i Ukraińców. Po II wojnie światowej Jugosławia przyjęła Mazurka (z melodią nieco wolniej wykonywaną i słowami słowackiego poety Samuela Tomasika) za swój hymn narodowy.
Muzeum Hymnu Narodowego, fragment ekspozycji.
Pierwowzorem melodii Mazurka prawdopodobnie była melodia spotykana w zegarach wykonywanych w połowie XVIII wieku w Gdańsku przez Bellaira, a znaleziona w zbiorach Kolberga w tomie Pomorze, w rozdziale "Pieśni szlacheckie i mieszczańskie" przez autora Hymnów Polskich, Wacława Panka. Zapisana we wsi Bukowo koło Malborka pod nr 222, pieśń Czegoś oczki zapłakała przypomina pierwszą część melodii Mazurka.
Kapliczka ludowa z ukrytą pozytywką wygrywającą Mazurka Dąbrowskiego, Czechy, Josef Kolinka, II poł. XIX w.
Pomimo, iż nie została napisana w tempie 3/4 tylko 4/4, przypomina także melodię Pochwały wesołości, która powstała w 1780 roku, podczas jednego z "obiadów czwartkowych" na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W późniejszych śpiewnikach odnajdujemy ją w trójdzielnym tempie mazurowym.
Z powyższego, w zgodzie z autorem Hymnów Polskich, możemy wnioskować, że w połowie XVIII wieku istniała w Polsce anonimowa melodia, popularna w kręgu kultury szlacheckiej i mieszczańskiej, która legła u podstaw konstrukcji melodycznej Pochwały wesołości, a potem i Mazurka Dąbrowskiego. Według Wacława Panka, z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy przyjąć hipotezę, że Józef Wybicki opracował melodię pierwszej części Mazurka na podstawie znanej już pieśni szlacheckiej, a drugą część (refren) dokomponował sam, wprowadzając konstrukcję z części pierwszej.
Muzeum Hymnu Narodowego, fragment ekspozycji.
Pomimo dużej popularności Mazurka, dopiero Okólnik Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 15 października 1926 roku unormował czterozwrotkowy tekst (wersji Mazurka jest ponad sto) i melodię, jako obowiązujące do śpiewania w szkołach, w charakterze hymnu.
Za pierwszy dzień istnienia prawnie uznanego hymnu państwowego należy przyjąć dzień 26 lutego 1927 roku, kiedy to wydany został podobny okólnik przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Tytuł hymnu Mazurek Dąbrowskiego został zapisany w Konstytucji w 1976 roku, a Sejm Polski dopiero w Ustawie z dnia 31 stycznia 1980 roku o godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zapisał tekst i melodię w tonacji F-dur, wraz z oficjalną harmonizacją opracowaną na głos i fortepian, autorstwa Kazimierza Sikorskiego.
Opracował: Zbigniew Kuś, na podstawie:
1) Wacław Panek, Hymny Polskie, Wydanie pierwsze, Warszawa, 1997 rok.
2) Henryk Wawrzyk, Józef Błaszkowski, Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie.